Rysunek synagogi sieradzkiej w projekcie H. Szpilowskiego
Rysunek synagogi sieradzkiej w projekcie H. Szpilowskiego

 

SYNAGOGA, świątynia żydowska, miejsce modłów i studiowania Tory oraz odbywania sądów i zebrań gminy żydowskiej. Starania o budowę synagogi rozpoczęli Żydzi jeszcze w czasach pruskich, jednakże ciężkie czasy wojen napoleońskich utrudniły im to zadanie. Rozpoczęli je ponownie w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego na początku XIX w. Na publicznej licytacji wykupili plac przy ul. Wodnej, po czym wystąpili 15 I 1818 r. do władz miejskich o zezwolenie na wzniesienie świątyni. Podanie w tej sprawie podpisali przedstawiciele Rady Starszych: kupiec Izrael Fajans, kupiec Izrael Frenkiel i Mendel Batawia. Potrzebę jej budowy motywowano wzrastającą liczbą Żydów(ok. 350). Burmistrz Sieradza, Karol Rassumowski, podanie zaopiniował pozytywnie i skierował do Komisji Województwa Kaliskiego, która z kolei skierowała je do Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Radca Stanu, ks. Stanisław Staszic, po zasięgnięciu informacji o placu pod budowę i stanie zgromadzonych na ten cel funduszy, ponownie skierował wniosek do władz wojewódzkich w Kaliszu. Budowniczy Hilary Szpilowski sporządził projekt budynku oraz kosztorys. Według tegoż projektu świątynia miała mieć 47,5 łokcia długości, 19,75 łokcia szerokości i 12,5 łokcia wysokości. Budynek miał być wzniesiony z cegły i pokryty dachówką. Koszt materiałów budowlanych wyceniono na 33 501 zł 13 gr. Wewnątrz miała znajdować się sala dla mężczyzn do odprawiana modłów i studiowania Tory, po bokach dwie małe sale dla kobiet młodszych i starszych. Budowa bóżnicy trwała dwa lata, ukończono ją w 1825 r. Następnie Rada Starszych wystąpiła z wnioskiem do władz rządowych o udzielenie pożyczki w kwocie 3 tyś. zł na budowę domu dla rabina i sługi bóżniczego. Bóżnica była również siedzibą kahału sieradzkiego. Świątynia ta służyła Żydom sieradzkim aż do okupacji hitlerowskiej. Po deportacji sieradzkich Żydów w 1942 r. do getta w Łodzi, a większości do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, Niemcy przekształcili bożnicę na magazyn zbożowy. W tym celu dokonali jej wewnętrznej przebudowy na 4 kondygnacje, uzyskując powierzchnię magazynową 1096 m2 i objętości 3584 m3. Po wojnie, wobec braku w Sieradzu wyznawców religii Mojżeszowej, budynek przejął w dzierżawę w 1946 r. sieradzki oddział PSS „Społem". Wartość placu i budynku oszacowano 65 691 przedwojennych złotych. Przechowywano w nim dary pomocy amerykańskiej UNRRA oraz zboże. Następnymi użytkownikami budynku był PZGS w Sieradzu i Rzemieślnicza Spółdzielnia „Gwarancja". Od 1993 r. budynek ponownie stanowi własność Gminy Żydowskiej w Łodzi, która czerpie korzyści z jego wydzierżawienia.

(Tadeusz Olejnik, Leksykon Miasta Sieradza, Sieradz 2006)

 

17 IV 2014 r. wybuchł pożar na I i II piętrze budynku. Z pożarem walczono od godz. 22 do 4 rano. Obecnie trwa remont dachu.