Dąbrowa Wielka - rys historyczny

Drewniany kościół w Dąbrowie Wielkiej
Drewniany kościół w Dąbrowie Wielkiej

Wg popularnego poglądu pierwsza pisana wzmianka o Dąbrowie Wielkiej pochodzi z 1276 r., gdy księżę Leszek Czarny oddał ją w dziedziczne posiadanie Racławowi, synowi Domasława, wraz z wolnością i prawami rycerskimi. Problem polega na tym, że w dokumencie owym wymieniono Dąbrowę nad rzeką Trzebiczną. Trzebiczna zaś płynie (płynęła? ) w okolicach wsi Męka.

W 1392 r. i prawdopodobnie też w 1375 r., dziedzicem Dąbrowy był Sobiesław, brat łowczego Alberta. Również ta informacja może być kwestionowana.

 

Na początku XVI w. wieś była własnością Pobogów wywodzących się z Rokszyc, którzy przyjęli nazwisko Dąbrowscy. Po śmierci Marcina z Rokszyc Dąbrowskiego (skarbnika wołyńskiego) w 1652 r. Maria Dąbrowska wyszła za Stanisława Pocieja. Dąbrowa znalazła się więc we władaniu Pociejów. Ich córka Zofia Pociej wniosła Dąbrowę do rodu Wężyków z Osin. Ludwik Wężyk, kasztelan wieluński, sprzedał Dąbrowię podczaszemu wieluńskiemu Józefowi Sławęcie Stawiskiemu ze Stawu w roku 1745. W 1751 r. Stawiscy sprzedali ją staroście kotelnickiemu Ignacemu Kicińskiemu. Jego syn Jan sprzedał Dąbrowę w drugiej połowie XVIII w. pułkownikowi wojsk koronnych Kazimierzowi Albinowi z Giezgieżłowca Lenartowiczowi, który walczył na terenie Sieradzkiego w czasie konfederacji barskiej (1768-1772). Jego syn, Andrzej Lenartowicz, sprzedał wieś Józefowi i Łukaszowi Kobierzyckim w 1816 r. Łukasz K. był ostatnim marszałkiem sejmiku sieradzkiego w 1828 r. Po Łukaszu Dąbrowę odziedziczył Jarosław Kobierzycki. Części Dąbrowy były też czasowo w posiadaniu Matuskich i Iwańskich. Rodzina Kobierzyckich władała Dąbrową do 1888 r., kiedy na publicznej licytacji kupił ją Grzegorz Dudaj. Od 1900 do 1939 r. właścicielem wsi był Tadeusz Puławski, cieszący się powszechnym szacunkiem. W latach 1915-1916 założył w Dąbrowie szkołę dla dzieci "fornali, polowych i borowych". Był długoletnim prezesem Polskiej Macierzy Szkolnej w Sieradzu oraz posłem na Sejm II RP. 
Na przełomie XVIII i XIX w., a więc za czasów Lenartowiczów lub Kobierzyckich, we wsi stanął obecny tam do dziś murowany dwór.

Parafia p.w. św. Michała Archanioła w Dąbrowie Wielkiej

Kościół pw. św. Michała Archanioła stał w Dąbrowie już w 1442 r. Na początku XVI w. uboga parafia, złożona z jednej wsi, nie miała plebana. Według wizyty z 1683 r. istniało tu bractwo św. Michała, utworzone w 1628 r. i zatwierdzone przez abp Wężyka w 1629 r. Wizyty z lat 1683 i 1787 zaznaczają opłakany stan kościoła. Dziedzic wsi i kolator Kazimierz Lenartowicz, regimentarz konfederacji woj. kaliskiego, nie chciał dawać plebanowi dziesięcin i zabrał grunta kościelne. Później, gdy dziedzice zabrali grunta plebańskie a dali w zamian same piaski, parafia upadła i bp Bereśniewicz wcielił ją do par. Chojne. Według regestru poborowego z 1511 r. Dąbrowa wielka i mała należały do parafii w Sieradzu.

 

Obecny kościół parafialny stanął na swym miejsu w początkach XVIII w.

W XIX w. (dokładna data jest mi nieznana), parafia w D. W. stała się filialną wobec parafii w Chojnem. Samodzielność uzyskała z powrotem w 1907 r. (?).

 

Księża spisujący księgi stanu cywilnego:

 

1442-1442 - Jakub

...

1718-xxxx - Stanisław Filipowicz

...

1808-1810 - Antoni Balinowski, kapelan parafii Dąbrowskiej

1810-1810 - Ratyli Mojszewski?, zastępca urzędnika cywilnego

1810-1811 - Tomasz Schild

1811-1817? - P. Podkuliński, urzędnik cywilny

?1819-1826 - Błażej Soyczyński, zast. urzędnika cywilnego, wikariusz ?

1827-1828 - Józef Mierzowski

1829-1829 - Stanisław Glidzyński, proboszcz w Brzeźniu

1830-1832 - Franciszek Ruszkowski, kapelan

1832-1832 - A. Radzimiński

1833-1833 - Bazyli Roźnerski, kapelan

1834-1837 - Mikołaj Borowski

1837-1838 - Józef Staniszewski

1838-???? - W. Łochyński, kommendarz

1840-1844 - Wojciech Łochyński

1845-1845 - K. Pawliński

1845-1851 - Jan Cekulski

1851-1851 - Franciszek Jamroziński

od 1852 r. proboszczowie Chojnego:

1852-1857 - Józef Jasiński

1857-1858 - Jan Karwacki

1858-1862 - Franciszek Mrokowski

1862-1868 - Aleksander Wiśniewski

1868-1868 - Michał Jarmicki(dziekan sieradzki)

1868         - Karol Marcin Brzański

 

1868-1908 - metryki wpisywane do ksiąg Chojnego

 

?1909-1909 - Wanse?

1909-1911? - A. Karczewski

 

Terytorium parafii.

 

 

W Liber Beneficiorum Jana Łaskiego wymieniono tylko wieś Dąbrowę (Dambrova) w parafii tej nazwy.

 

W aktach chrztów z lat 1840-1841 r. pojawiają się miejscowości:

 

Budziczna, Harłubna, Dąbrowa Wielka, Młyn Dąbrowski, Kuśnie, Sokołów, pustkowie Okręglica.

 

Przypuszczalny zasięg par. Dąbrowa Wielka w latach 1839-1841.
Przypuszczalny zasięg par. Dąbrowa Wielka w latach 1839-1841.

Organiści:

 

1811-1813 - Jakub Kanicki (1811, 1813)

1821- Stanisław Perski

1828- Karol Boruszowski

1833- Marcin Zaleski

1834- Filip Wodzyński

1839-1842 - Franciszek Marszałkiewicz (1839, 1840, 1842)

1848-xxxx - Feliks Lagowski (1848)

1854-1856 - Tomasz Labiński (1854, 1856)

1857-xxxx - Aleksander Gorzyński (1857)

 

Źródła:

 

Liber Beneficiorum.. Jana Łaskiego

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego

http://sieradzkiewsie.blogspot.com/2013/04/dabrowa-wielka.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/D%C4%85browa_Wielka_%28wojew%C3%B3dztwo_%C5%82%C3%B3dzkie%29

Andrzej Ruszkowski, Sieradz i okolice